درمان سنتی و خانگی آفت دهان
آفت دهانی در‌واقع زخمی سطحی، کوچک و خوش‌خیم است
آفت دهان مشکلی است که ممکن است منشأ ارثی داشته باشد یا توسط یک عامل محیطی مشترک مثل یک نوع ماده‌ی غذایی خاص و آلرژی‌زا بروز کند. شاید خیلی از ما این موضوع را ندانیم، اما متأسفانه زنان در طول عمرشان بیشتر از مردان دچار آفت دهان می‌شوند. چه خوش‌مان بیاید یا نه آفت دهانی، عارضه‌ای است که هر فردی در هر سنی ممکن است به آن دچار شود و بسیار آزاردهنده خواهد بود.
آیا می‌دانید دقیقا چه عاملی باعث بروز آفت دهان می‌شود یا چه درمانی می‌تواند برای آن مفید باشد؟ شاید جواب این سؤال‌ها را ندانید. راهکارهایی وجود دارد که اگر دچار آفت دهانی شدید، از آنها در جهت بهبود سریع‌تر این نوع زخم‌ها استفاده کنید. راه‌های متعددی برای درمان آفت دهان وجود دارد که در ادامه‌ی این نوشته به آنها خواهیم پرداخت.
آفت دهان چیست؟
آفت دهانی در‌واقع زخمی سطحی، کوچک و خوش‌خیم است که معمولا در بافت نرم داخل دهان یا لب‌ها، زیر زبان و روی غشاء لثه ایجاد می‌شود. آفت دهان را زخم آفتی هم می‌گویند. اغلب اندازه‌ی این نوع زخم از یک سانتی‌متر تجاوز نمی‌کند.
آفت دهان معمولا زخمی گرد یا بیضی شکل، سفید یا زرد‌رنگ است که دورتادور آن قرمز شده باشد. ممکن است مدت کوتاهی پیش از آنکه دچار آفت دهانی شوید، محیط دهان‌تان دچار سوزش یا خارش شود. از طرفی، باید بدانید که آفت دهانی برخلاف تاول‌هایی که در اثر تب شدید در دهان ایجاد می‌شود یا زخم‌های با منشاء سرماخوردگی مثل تبخال، هرگز خارج از دهان ایجاد نشده و به هیچ‌وجه مسری نیستند. با این‌حال، این نوع زخم می‌تواند بسیار دردناک باشد یا بسوزد؛ به‌ویژه هنگام غذاخوردن یا صحبت‌کردن.
انواع آفت دهان و علائم آنها
آفت دهان معمولا زخمی گرد یا بیضی شکل سفید یا زرد رنگ است که دور تا دور آن قرمز شده باشد
1. آفت دهانی کوچک
* شایع‌ترین نوع آفت دهان است؛
* معمولا کوچک، بیضی شکل با لبه‌های قرمزرنگ است؛
* می‌تواند بسیار دردناک باشد؛ به‌ویژه در هنگام خوردن؛
* در عرض یک تا دو هفته بدون آنکه اثری از زخم آن برجای بماند، بهبود می‌یابد.
2. آفت دهانی بزرگ
* به اندازه‌ی آفت دهانی کوچک شایع نیست؛
* در این نوع آفت، معمولا زخم‌ها مرز مشخصی دارند، اما اگر خیلی بزرگ باشند، می‌توانند لبه‌های نامنظم و غیرعادی داشته باشند؛
* از زخم‌های کوچک، عمیق‌تر و بزرگ‌تر هستند؛
* می‌توانند بسیار دردناک باشند؛
* درمان آن ممکن است تا شش هفته طول بکشد و جای زخمش ممکن است، باقی بماند.
3. آفت دهانی شبه تبخال (هرپتی‌فرم Herpetiform )
این نوع آفت دهان معمولا رایج نیست و بیشتر در افراد مسن رخ می‌دهد؛
این نوع آفت‌ها معمولا کوچک هستند، اما به‌صورت خوشه‌ای از 10 تا 100 زخم خیلی کوچک ظاهر می‌شوند. گاهی‌اوقات هم ممکن است این نوع آفت به‌صورت یک زخم بزرگ با لبه‌های نامنظم بروز کند؛ معمولا جای زخم این نوع آفت نمی‌ماند و در عرض یک تا دو هفته بهبود می‌یابد.
به‌طور کلی سندرم آفت دهان ممکن است علائم رایجی مانند موارد زیر را نیز داشته باشد:
تب؛
ناراحتی‌های عمومی و ناخوشایند؛
تورم غدد لنفاوی
دلایل به‌وجود‌آمدن آفت دهان
علت دقیق به‌وجود‌آمدن آفت دهان، هنوز به‌درستی شناخته نشده است، اما آنچه مشخص است این است که عوامل متعددی می‌تواند باعث بروز آفت دهان شود. گازگرفتن ناگهانی لب یا گونه از داخل، حساسیت غذایی (غذاهای تند، اسیدی یا حاوی گلوتن)، تمیزکردن بیش‌از‌حد معمول دندان‌ها، آسیب هنگام درمان‌های دهان و دندان، استفاده از خمیردندان یا دهانشویههای دارای لوریل سولفات سدیم، استرس، تغییرات هورمونی یا وجود باکتری موسوم به «هلی‌کوباکتر پیلوری» (همان باکتری که عامل زخم‌های پپتیک است)، همه‌ی اینها می‌توانند باعث ایجاد آفت دهانی شوند. از طرفی اعتقاد بر این است که کمبود ویتامین‌های گروه ب، روی، فولات (اسیدفولیک) و آهن می‌توانند به ایجاد و پیشرفت آفت دهان کمک کند.
آفت دهان ممکن است زمانی‌که شما دچار شرایط بدنی خاص یا بیماری هستید، بروز کند. شرایطی مثل:
ویروس‌های تضعیف کننده‌ی سیستم ایمنی بدن مثل ویروس ایدز(HIV)؛
بیماری «سلیاک»، بیماری خود‌ایمنی که جنبه‌ی ژنتیکی دارد و در این بیماری در اثر مصرف «گلوتن» روده‌ی کوچک دچار آسیب می‌شود. در دنیا از هر 100 نفر یک نفر ممکن است به این مشکل دچار شود؛
«کولیت زخمی» یا «کولیت اولسروز»، بیماری کرون یا دیگر مشکلات روده؛
بیماری بهجت (Behcet’s disease) نوعی بیماری نادر، مزمن و التهابی با منشاء ناشناخته است که موجب التهاب در سراسر بدن از جمله محیط دهان می‌شود.
روش‌های طبیعی و خانگی درمان آفت دهان
همان‌طور که پیش از این هم اشاره شد، اغلب آفت‌های دهانی بسیار کوچک هستند و معمولا خودبه‌خود در عرض یک یا دو هفته برطرف می‌شوند، اما حتی آفت‌های دهانی بسیار کوچک هم معمولا هفت تا ده روز طول می‌کشد تا از بین بروند و دردشان در تمام این مدت فرد مبتلا را آزار خواهد داد.
خوشبختانه روش‌های طبیعی زیادی برای کاهش درد آفت دهان و بهبود سریع‌تر آن وجود دارد. ما سعی می‌کنیم این روش‌های درمانی طبیعی و خانگی را به شما معرفی کنیم:
1. یخ
وقتی دچار آفت دهان می‌شوید، مکیدن مکعب‌های کوچک یخ باعث تسکین و کاهش سوزش و التهاب زخم می‌شود. سردی یخ، جریان خون‌رسانی به آفت دهان را کاهش می‌دهد؛ در نتیجه درد و تورم آفت هم کمتر می‌شود.
وقتی دچار آفت دهان می‌شوید، مکیدن یخ باعث تسکین و کاهش سوزش و التهاب زخم می‌شود
2. به خوراکی‌هایی که می‌خورید، دقت کنید
غذاهای سفت و خشک (مثل نان تست یا ته‌دیگ‌های سفت) که ممکن است دهان‌تان را زخم کند، غذاهای تند و تحریک‌کننده و موادغذایی اسیدی (مثل آب‌پرتقال) که التهاب را بیشتر می‌کند، نخورید. مصرف هرکدام از این نوع موادغذایی می‌تواند باعث شود آفت دهانی دردناکی را تجربه کنید.
3. مکمل‌های ویتامین B
بر‌اساس مطالعات انجام شده، مصرف مکمل زیرزبانی ویتامین B12، حتی در افرادی که با کمبود این ویتامین مواجه نیستند، مانع از بازگشت مجدد آفت دهانی می‌شود. مقدار 1000میکروگرم (1میلی‌گرم) ویتامین B12 که دوبار در روز به مدت 6ماه مصرف شود، مفید بوده است.
از طرفی، مصرف مکمل‌های گروه ویتامین B؛ 300میلی‌گرم ویتامین B1؛ 20میلی‌گرم ویتامین B2؛ 150میلی‌گرم ویتامین B6 نیز به‌خصوص در افرادی که با کمبود ویتامین (B1) مواجه هستند، می‌تواند کمک‌کننده باشد؛ زیرا کمبود این ویتامین با خطر افزایش ابتلا به آفت دهان مرتبط است.
4. مصرف مکمل‌های آهن
در‌صورت تشخیص کمبود آهن در رژیم‌غذایی فرد، مصرف این مکمل‌ها با نظر پزشک، می‌تواند کمک‌کننده باشد.
5. ماست
مصرف ماست پروبیوتیک با کیفیت، برای آفت دهان بسیار مفید است. پروبیوتیک مانند یک صافی عمل می‌کند و فقط به باکتری‌های مناسب اجازه‌ی حضور در دهان می‌دهد. این‌کار باعث آرام‌ترشدن زخم و بهبود آفت دهان می‌شود. از‌طرفی، نرمی و خنکی ماست به کمتر‌شدن درد ناشی از آفت کمک می‌کند.
6. شیرین‌بیان
چای کیسه ای شیرین بیان را 10 دقیقه روی آفت دهان قرار دهید.
مطالعات نشان می‌دهد افرادی که دچار آفت دهان بوده و روزی 4بار از دهانشویه‌ی شیرین‌بیان استفاده کرده‌اند، درد کمتری را تجربه می‌کنند. تقریبا بین 50 تا 75 درصد این افراد همان روز اول علائم بهبودی را مشاهده کرده‌اند و طی سه روز بعد تقریبا بهیود کامل یافته‌اند. برای تهیه‌ی این دهانشویه، نصف قاشق چای‌خوری عصاره‌ی شیرین‌بیان را با 1/4 فنجان آب گرم مخلوط کرده و 4 مرتبه در روز دهان‌تان را با این دهانشویه بشویید. خوردن یک تا دو عدد قرص شیرین‌بیان 200 میلی‌گرمی در روز، به کاهش درد کمک می‌کند. از چای کیسه‌ای شیرین‌بیان که در بازار موجود است، استفاده کنید. یک چای کیسه‌ای شیرین‌بیان را 10 دقیقه روی آفت دهان قرار دهید، حتما نتیجه‌ی مثبتی خواهید گرفت.
7. سرکه سیب
سرکه‌ی سیب و آب گرم را با هم مخلوط کنید و از آن به‌عنوان یک دهانشویه‌ی روزانه برای ناپدید‌شدن آفت دهان بهره‌مند شوید. سرکه‌ی سیب حاوی اسید استیک است که می‌تواند باکتری‌های خطرناک و بد را از بین ببرد و درعین‌حال رشد باکتری‌های مفید و خوب را افزایش دهد. این دهانشویه‌ی کاملا دردسترس، به‌عنوان یک آنتی‌بیوتیک طبیعی می‌تواند برای آفت دهان بسیار پرکاربرد باشد.
سرکه سیب، به‌عنوان یک آنتی‌بیوتیک طبیعی می‌تواند برای آفت دهان بسیار پرکاربرد باشد
8. آب اکسیژنه
نگران نباشید هر چند نام آب اکسیژنه و به‌کاربردن آن در محیط دهان ممکن است، شما را بترساند، اما اگر آب‌اکسیژنه و آب را با هم مخلوط کنید و با یک گوش‌پاک‌کن این محلول را روی آفت دهان بمالید، بسیار مفید است. اگر 1/4فنجان آب‌اکسیژنه، 1/4فنجان آب، 1قاشق چای‌خوری جوش‌شیرین و نمک را با هم مخلوط کنید، محلولی که به‌دست می‌آید یک دهانشویه‌ی قوی‌تر برای بهبود آفت دهان خواهد بود. دقت کنید که تا یک ساعت بعد از استفاده از این محلول برای آنکه جواب بهتری بگیرید و همچنین مشکلی هم نداشته باشید، چیزی نخورید و ننوشید.
9. چای
یکی از بهترین گیاهانی که می‌توانید برای تسکین درد آفت دهان از آن استفاده کنید، چای سیاه است. پس اگر دچار آفت دهان شدید، چای کیسه‌ای را مستقیم روی آفت دهان قرار دهید تا دردتان آرام شود. می‌توانید چای سرد‌شده را نیز به‌عنوان دهانشویه غرغره کنید. «تانن» موجود در چای تأثیر مثبتی برای التیام آفت دهان دارد.
10. موادغذایی فاقد گلوتن
با توجه به مواردی که درباره‌ی علل بروز آفت دهان پیش‌تر به آن اشاره کردیم؛ اگر جزو کسانی هستید که فکر می‌کنید زیاد دچار آفت دهان می‌شوید و دلیلش این است که بدن شما نمی‌تواند گلوتن را تحمل کند، بهتر از پزشک‌تان بخواهید برای شما تست بیماری سلیاک تجویز کند تا منشأ واقعی مشکل شما مشخص شود. اگر واقعا با گلوتن مشکل داشته باشید مصرف مواد غذایی فاقد گلوتن می‌تواند سیستم دفاعی بدن‌تان در برابر بروز آفت دهان را تقویت کند.
11. مکمل زینک(روی)
کمبود روی می‌تواند با آفت دهان مرتبط باشد. بنابراین مصرف مکمل روی می‌تواند مشکل را حل کند. اما باید یادتان باشد؛ مصرف طولانی‌مدت قرص زینک باید حتما تحت نظر پزشک باشد.
آزمایشات اولیه‌ی انجام شده در این زمینه نشان می‌دهد: مصرف روزانه‌ی مکمل‌های حاوی 150 میلی‌گرم روی، تعداد دفعات آفت‌زدن را از 50 درصد به 100 درصد کاهش می‌دهد. افراد مورد آزمایش قرار گرفته که دارای کمبود روی بودند، با انجام این تست پیشرفت قابل توجهی در بهبود آفت دهان تجربه کردند. مصرف یک مکمل روی خوب و با کیفیت یک یا دو بار در روز یکی از آسان‌ترین راه‌های کمک به بهبود آفت دهان محسوب می‌شود.
12. اجتناب از مصرف سدیم لاریل سولفات
سعی کنید خمیردندان‌ها و دهانشویههای حاوی «سدیم لاریل سولفات» را به‌طور کامل کنار بگذارید. این نوع مواد به ایجاد و تکرار آفت دهان کمک می‌کند. در همین زمینه مطالعه‌ای در کشور نروژ انجام شده که نشان می‌دهد: «سدیم لاریل سولفات» اثراتی برلایه‌های اساسی غشاء داخلی دهان دارد که موجب شیوع مجدد آفت دهان در فرد مبتلا می‌شود.
13. جوش‌شیرین
از آنجا که جوش‌شیرین ماده‌ای قلیایی است، اسیدهایی را که باعث ایجاد درد و سوزش در هنگام آفت دهان می‌شوند، خنثی می‌کند. از طرفی،جوش‌شیرین با از بین‌بردن باکتری‌ها، موجب بهبود سریع‌تر آفت دهان می‌شود.
یک قاشق چای‌خوری جوش‌شیرین را در نصف لیوان آب گرم حل کنید و دهان‌تان را با این محلول بشویید.
جوش‌شیرین با از بین‌بردن باکتری‌ها، موجب بهبود سریع‌تر آفت دهان می‌شود
14. آلوئه ورا
از آنجایی‌که ماده‌ی ژله‌ای درون برگ‌های آلوورا، به تسکین درد و بهبود زخم‌ها کمک می‌کند، به‌عنوان گیاه کمک‌های اولیه شناخته می‌شود. با یک گوش‌پاک‌کن آفت دهان و محیط اطراف آن را خشک کنید، سپس برگ آلوورا را برش داده و ژل آلوورا را مستقیما روی آفت دهان بگذارید و هر چندبار که لازم است این کار را تکرار کنید.
15. شیرمنیزیم( منیزیم هیدروکسید)
مقدار کمی از این مایع شیری رنگ، ملین و آنتی‌اسید را بردارید و دهان‌تان را با آن بشویید، آن وقت می‌بیند که چگونه خواص آنتی‌اکسیدانی منگنز، اسیدهایی را که دلیل سوزش آفت دهان هستند، خنثی می‌کند. حتی می‌توانید این ماده را مستقیم توسط یک گوش‌پاک‌کن 3تا 4 بار در روز روی آفت دهان بمالید. ترکیب دیگری که حتی می‌تواند تأثیر بیشتری هم داشته باشد، مخلوط یک قاشق چای‌خوری شیرمنیزیم و ماده‌ی ضدآلرژی «دیفن هیدرامین» است.
16. مریم گلی
مریم گلی گیاهی است که ویروس و باکتری ها را می کشد و التهاب را کم می کند.
مریم‌گلی گیاهی است که ویروس و باکتری‌ها را می‌کشد و التهاب را کم می‌کند. دو قاشق چای‌خوری مریم‌گلیِ خشک را در یک فنجان آب‌جوش خیس کنید و بگذارید سرد شود. از این محلول می‌توانید به‌عنوان دهانشویه 2تا 3 بار در روز استفاده کنید. حواس‌تان باشد حتما محلول به خوبی آفت دهان را شستشو دهد.
17. آنتی‌اسیدها
استفاده از قرص‌ها‌یی جویدنی مثل «پپتو‌بیسمول» (بیسموت ساب سیترات Pepto-Bismol)، «تامس» (Tums) و «رولایدز» (Rolaids) چه زمانی که جویده شود و چه زمانی که روی آفت قرار می‌گیرد، تازمانی‌که کاملا حل شود، می‌تواند کمک‌کننده باشد. درد و سوزش آفت دهان ناشی از اسیدها و آنزیم‌های گوارشی است که روی بافت دهان تأثیر می‌گذارد، پس استفاده از این قرص‌ها‌ی آنتی اسیدی مؤثر است، البته باید توجه داشته باشید که میزان مصرف این داروها باید تحت نظر پزشک باشد.
18. آب‌نمک
این محلول ساده و دردسترس که بسیار پرکاربرد است، برای بهبود آفت دهان هم می‌تواند بسیار مؤثر باشد. 30 ثانیه شستشوی دهان با محلول آب نمک با بالابردن غلظت کلرید سدیم و جمع‌کردن آب غشاء اطراف آفت دهان به بهبود آبسه‌ها و زخم‌های بازی مثل آفت دهان کمک می‌کند.
